Kamala Sohonie Marathi (Biography, Wiki, Education, PhD Research, Indian First Women PhD, Husband Name)
Kamala Sohonie Marathi: कमला सोहोनी (18 जून 1911 – 28 जून 1998) एक भारतीय बायोकेमिस्ट होत्या ज्या 1939 मध्ये वैज्ञानिक विषयात पीएचडी मिळवणाऱ्या पहिल्या भारतीय महिला बनल्या.
भारतीय विज्ञान संस्था, बेंगळुरू येथे तिच्या स्वीकृती आणि कामामुळे संस्थेच्या इतिहासात प्रथमच महिलांना संस्थेमध्ये स्वीकारण्याचा मार्ग मोकळा झाला.
| नाव | कमला सोहोनी |
| जन्म | 18 जून 1911 |
| जन्मस्थान | इंदूर, भारत |
| मृत्यू | 28 जून 1998 (वय 87), नवी दिल्ली, भारत |
| शिक्षण | बॉम्बे युनिव्हर्सिटी , मुंबई |
| प्रसिध्दी | न्यूनहॅम कॉलेज , केंब्रिज विद्यापीठसाठी प्रसिद्ध असलेले PHD मिळवणारी पहिली भारतीय महिला |
कारकीर्द (Career)
फील्डबायोकेमिस्ट्री शास्त्रज्ञ: तिचे संशोधन जीवनसत्त्वांचे परिणाम आणि कडधान्ये, धान आणि भारतीय लोकसंख्येतील काही गरीब वर्गांद्वारे खाल्ल्या जाणार्‍या अन्नपदार्थांच्या पौष्टिक मूल्यांचा शोध घेण्यात आला. ‘नीरा’ नावाच्या खजुराच्या अर्काच्या पौष्टिक फायद्यांवरील तिचे कार्य तत्कालीन राष्ट्रपती राजेंद्र प्रसाद यांच्या सूचनेवरून प्रेरित होते. या कार्यासाठी कमला सोहोनी यांना ‘राष्ट्रपती पुरस्कार’ मिळाला.
सुरुवातीचे जीवन (Early Life)
सुधारणे कमला सोहोनी (भागवत) यांचा जन्म 18 जून 1911 रोजी इंदूर , मध्य प्रदेश, भारत येथे झाला. तिचे वडील, नारायणराव भागवत, तसेच तिचे काका, माधवराव भागवत हे रसायनशास्त्रज्ञ आणि पूर्वीच्या टाटा इन्स्टिट्यूट ऑफ सायन्सेसचे (जी नंतर इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ सायन्स बनली) बंगळुरूमधील माजी विद्यार्थी होते. कमला यांनी ‘कौटुंबिक परंपरा’ पाळली आणि 1933 मध्ये बॉम्बे युनिव्हर्सिटीमधून रसायनशास्त्र (प्राचार्य) आणि भौतिकशास्त्र (उपकंपनी) मध्ये बीएससी पदवी मिळवली.
त्यानंतर कमलाने इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ सायन्समध्ये संशोधन फेलोशिपसाठी अर्ज केला, परंतु तिचा अर्ज तत्कालीन संचालक आणि नोबेल पारितोषिक विजेते प्रो. सीव्ही रमण यांनी या कारणास्तव फेटाळला की महिलांना संशोधनासाठी पुरेसे सक्षम मानले जात नाही. कमलाने प्रा. सीव्ही .
रमन यांच्या कार्यालयाबाहेर ‘सत्याग्रह’ करून नकाराला प्रतिसाद दिला, ज्याने तिला प्रवेश देण्यास राजी केले, परंतु काही अटींसह:
- तिला नियमित विद्यार्थिनी म्हणून प्रवेश दिला जाणार नाही.
- ती पूर्ण वर्षभर प्रोबेशनवर असेल.
- जोपर्यंत सीव्ही रमण स्वत: त्याच्या गुणवत्तेवर समाधानी होत नाहीत तोपर्यंत तिच्या कामाला अधिकृतपणे मान्यता दिली जाणार नाही.
- ती तिच्या पुरुष सहकाऱ्यांसाठी “विचलित” होऊन वातावरण खराब करणार नाही. त्यांच्याकडून अपमानित झाले असले तरी, कमलाने अटी मान्य केल्या,
अशा प्रकारे 1933 मध्ये संस्थेत प्रवेश घेणारी पहिली महिला बनली.
त्यांनी असे म्हटले की, ” रामन हे महान शास्त्रज्ञ असला तरी ते अतिशय संकुचित विचारसरणीचा होते. मी स्त्री आहे म्हणून त्यांनी माझ्याशी ज्या प्रकारे वागणूक दिली ते मी कधीच विसरू शकत नाही.
संशोधन (Research)
IISc मध्ये कमलाचे गुरू श्री श्रीनिवासय होते. येथे तिच्या कार्यकाळात, त्यांनी दूध, कडधान्ये आणि शेंगांमधील प्रथिने (एक विषय जो भारतीय संदर्भात विशेषतः महत्त्वपूर्ण होता) वर काम केले. त्यांनी 1936 मध्ये MSc पदवी पूर्ण केल्याच्या एका वर्षानंतर महिलांना IISc मध्ये प्रवेश देण्याच्या प्रो. रमण यांच्या निर्णयावर तिच्या समर्पण आणि संशोधन क्षमतेचा प्रभाव पडला.
त्यानंतर फ्रेडरिक जी. हॉपकिन्स प्रयोगशाळेत डॉ. डेरेक रिक्टर यांच्या हाताखाली काम करण्यासाठी तिला यूकेच्या केंब्रिज विद्यापीठात आमंत्रित करण्यात आले. ती न्यूनहॅम कॉलेजची विद्यार्थिनी होती, 1937 मध्ये मॅट्रिक झाली आणि बायोलॉजिकल नॅचरल सायन्सेस ट्रायपोसचा अभ्यास करत होती.
रिक्टर निघून गेल्यावर तिने डॉ. रॉबिन हिल यांच्या हाताखाली काम केले आणि वनस्पतींच्या ऊतींचा अभ्यास केला. बटाट्यांवरील तिच्या कामातून, तिने ‘सायटोक्रोम सी’ हे एन्झाइम शोधून काढले जे वनस्पती, मानवी आणि प्राणी पेशींमध्ये आढळणारे इलेक्ट्रॉन वाहतूक साखळी (ज्या प्रक्रियेद्वारे जीवांसाठी ऊर्जा तयार केली जाते) मध्ये आवश्यक भूमिका बजावते. तिचा या विषयावरील प्रबंध १४ महिन्यांत पूर्ण झाला आणि तो ४० पृष्ठांचा होता, जो सामान्यतः जास्त लांब असलेल्या पीएचडी सबमिशनमधून निघून गेला.
पीएचडी केल्यानंतर, कमला 1939 मध्ये भारतात परतल्या. महात्मा गांधींच्या समर्थक म्हणून, त्यांना त्यांच्या देशात परत येऊन राष्ट्रवादी लढ्यात योगदान द्यायचे होते. तिची नवी दिल्लीतील लेडी हार्डिंग मेडिकल कॉलेजमध्ये बायोकेमिस्ट्री विभागाची प्राध्यापक आणि प्रमुख म्हणून नियुक्ती झाली. नंतर, तिने पोषण संशोधन प्रयोगशाळा, कुन्नूर येथे सहाय्यक संचालक म्हणून काम केले, जीवनसत्त्वांच्या परिणामांवर लक्ष केंद्रित केले.
त्यांनी 1947 मध्ये एमव्ही सोहोनी या अभिनेत्याशी लग्न केले आणि मुंबईत राहायला. त्यांनी रॉयल इन्स्टिट्यूट ऑफ सायन्समध्ये बायोकेमिस्ट्री विभागात प्रोफेसर म्हणून प्रवेश घेतला आणि शेंगांच्या पौष्टिक पैलूंवर काम केले. वैज्ञानिक समुदायातील विद्यमान लैंगिक पूर्वाग्रहामुळे संस्थेच्या संचालकपदावर तिची अंतिम नियुक्ती 4 वर्षांनी लांबली असल्याचे मानले जाते. या कालावधीत, कमला आणि तिच्या विद्यार्थ्यांनी भारतातील आर्थिकदृष्ट्या वंचित लोक मुख्यतः खाल्लेल्या अन्नपदार्थांच्या तीन गटांवर महत्त्वपूर्ण संशोधन केले.
भारताचे तत्कालीन राष्ट्रपती राजेंद्र प्रसाद यांच्या सूचनेवरून कमला यांनी ‘नीरा’ (ताडीच्या विविध प्रजातींच्या फुलांपासून काढलेला रस) वर काम सुरू केले. तिला पेयामध्ये व्हिटॅमिन ए, व्हिटॅमिन सी आणि लोह लक्षणीय प्रमाणात आढळले आणि हे घटक नीरा खजूर गूळ आणि मोलॅसिसमध्ये एकाग्रता टिकवून ठेवू शकतात.
नंतरच्या अभ्यासांनी असे सूचित केले की कुपोषित किशोरवयीन मुले आणि आदिवासी समुदायातील गर्भवती महिलांच्या आहारात नीराचा समावेश स्वस्त आहारातील पूरक म्हणून केल्याने आरोग्यामध्ये लक्षणीय सुधारणा झाली. या विषयातील तिच्या कामासाठी तिला राष्ट्रपती पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले.
मृत्यू (Death)
कमला कन्झ्युमर गाईडन्स सोसायटी ऑफ इंडिया (CGSI) च्या सक्रिय सदस्य होत्या. 1982-83 या कालावधीसाठी तिची CGSI च्या अध्यक्षपदी निवड झाली आणि तिने ‘Keemat‘ नावाच्या संस्थात्मक मासिकासाठी ग्राहक सुरक्षेवर लेखही लिहिले.
नवी दिल्ली येथे इंडियन कौन्सिल ऑफ मेडिकल रिसर्च (ICMR) द्वारे आयोजित सत्कार समारंभात कोसळल्यानंतर लगेचच कमला सोहोनी यांचे 1998 मध्ये निधन झाले.
Google Doodle 2023
Today’s Doodle “Kamala Sohonie’s 112th Birthday”
18 जून 2023 रोजी, सर्च इंजिन Google ने सोहोनीच्या 112 व्या जयंतीनिमित्त डूडलद्वारे त्यांचे स्मरण केले आहे.
