लाला लजपत राय यांची माहिती – Lala Lajpat Rai Information in Marathi (Biography, Age, Punjab Kesari, Indian National Congress, Simon Go Back)
भारतीय स्वातंत्र्यलढ्यातील एक नायक आणि लाल, बाल, पाल या त्रिकुटाचे प्रसिद्ध नेते लाला लजपत राय यांचे जीवन आजही तरुण पिढीसाठी प्रेरणास्त्रोत आहे. त्यांनी केवळ स्वातंत्र्यलढ्याचे नेतृत्वच केले नाही तर त्यांच्या जीवनातील उदाहरणांद्वारे आदर्श राजकारण्यामध्ये ज्याची कल्पना केली जाते.
लाला लजपत राय यांचे चरित्र- Lala Lajpat Rai Biography in Marathi
लाला लजपत राय यांचे सुरुवातीचे आयुष्य: लाला लजपत राय यांचा जन्म 28 जानेवारी 1865 रोजी पंजाबमधील मोगा येथे एका सामान्य कुटुंबात झाला. त्यांचे वडील लाला राधाकृष्ण हे शिक्षक होते. त्याचा परिणाम लजपतरायांवरही झाला. सुरुवातीच्या दिवसांपासून ते हुशार विद्यार्थी होते आणि शालेय शिक्षण पूर्ण केल्यानंतर ते कायद्याकडे वळले. ते उत्तम वकील झाले आणि काही काळ प्रॅक्टिसही केली, पण लवकरच त्यांचे मन या कामाने थकले. इंग्रजांच्या न्यायव्यवस्थेबद्दल त्यांच्या मनात संताप निर्माण झाला. ती व्यवस्था सोडून ते बँकिंगकडे वळले.
बँकर, विमा कर्मचारी आणि जहाल पक्षाचा नेता
आपला उदरनिर्वाह चालवण्यासाठी त्यांनी बँकिंगचा मार्ग निवडला. तोपर्यंत बँका भारतात फारशा लोकप्रिय नव्हत्या, पण त्यांनी ते आव्हान म्हणून स्वीकारले आणि पंजाब नॅशनल बँक आणि लक्ष्मी इन्शुरन्स कंपनीची स्थापना केली. दुसरीकडे काँग्रेसच्या माध्यमातून त्यांनी इंग्रजांचा विरोध सुरूच ठेवला. त्याच्या बोल्डनेस आणि गरम स्वभावामुळे त्यांना पंजाब केसरीचा किताब मिळाला होता. पूर्ण स्वराज्याची मागणी करणारे बाळ गंगाधर टिळक यांच्यानंतरचे ते पहिले नेते होते. पंजाबमधील सर्वात लोकप्रिय नेता म्हणून ते उदयास आले.
आर्य समाज आणि डीएव्ही
स्वातंत्र्याचे प्रखर सेनानी असण्यासोबतच, लालाजींचा भारतातील वेगाने पसरणाऱ्या आर्य समाजाच्या चळवळीकडेही कल होता. परिणामी, त्यांनी लवकरच महर्षी दयानंद सरस्वती यांच्यासमवेत ही चळवळ पुढे नेण्याचे काम हाती घेतले. आर्य समाजाने भारतीय हिंदू समाजात पसरलेल्या दुष्कृत्यांवर आणि धार्मिक अंधश्रद्धांवर हल्ला केला आणि वेदांकडे परत जाण्याचे आवाहन केले. लालाजींनी त्याकाळी लोकप्रिय जनतेच्या विरोधात उभे राहण्याचे धाडस केले. ही त्या काळातील गोष्ट आहे जेव्हा आर्य समाजवाद्यांना धर्मद्रोही मानले जात होते, पण लालाजींना त्याची अजिबात पर्वा नव्हती. त्यांच्या प्रयत्नांमुळे लवकरच आर्य समाज पंजाबमध्ये लोकप्रिय झाला.
भारतीय शिक्षण क्षेत्रात त्यांनी आणखी एक आणि महत्त्वाचे काम केले. आतापर्यंत भारतात केवळ पारंपारिक शिक्षणाचेच वर्चस्व होते. ज्यामध्ये संस्कृत आणि उर्दू हे शिक्षणाचे माध्यम होते. युरोपियन शैली किंवा इंग्रजी पद्धतीवर आधारित शिक्षणापासून बहुतेक लोक वंचित होते. आर्य समाजाने या दिशेने दयानंद अँग्लो-वैदिक शाळा सुरू केल्या, त्याचा प्रसार आणि प्रचार करण्यासाठी लालाजींनी सर्वतोपरी प्रयत्न केले. पुढे पंजाब उत्कृष्ट DAV शाळांसाठी ओळखला जाऊ लागला. यामध्ये लाला लजपतराय यांचे योगदान अविस्मरणीय होते.
लाहोरचे डीएव्ही कॉलेज ही त्यांची शैक्षणिक क्षेत्रातील दुसरी महत्त्वाची कामगिरी होती. त्यांनी या महाविद्यालयाचे तत्कालीन भारतातील सर्वोत्कृष्ट शिक्षण केंद्रात रूपांतर केले. असहकार आंदोलनात इंग्रजांनी चालवलेल्या महाविद्यालयांना झुगारून देणाऱ्या तरुणांसाठी हे महाविद्यालय वरदान ठरले. बहुतेकांच्या शिक्षणाची व्यवस्था डीएव्ही कॉलेजने केली.
काँग्रेस आणि लजपत राय
भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसमध्ये सामील होणे ही लालाच्या आयुष्यातील सर्वात महत्त्वाची घटना होती. 1888 मध्ये अलाहाबाद येथे काँग्रेसचे वार्षिक अधिवेशन झाले आणि लाला लजपतराय यांना या संघटनेत सहभागी होण्याची संधी पहिल्यांदाच मिळाली. सुरुवातीच्या काळात त्यांनी एक उत्साही कार्यकर्ता म्हणून काँग्रेसमध्ये ठसा उमटवण्यास सुरुवात केली. हळूहळू ते काँग्रेसच्या पंजाब प्रांताचे सार्वत्रिक प्रतिनिधी म्हणून स्वीकारले गेले. 1906 मध्ये काँग्रेसने त्यांना गोपालकृष्ण यांच्यासोबतच्या शिष्टमंडळाचा सदस्य बनवले. हे त्यांच्या संघटनेतील वाढत्या उंचीचे लक्षण ठरले. त्यांच्या या विचारांमुळे काँग्रेसमध्ये गदारोळ सुरू झाला. बाळ गंगाधर टिळक आणि बिपिनचंद्र पाल यांच्याशिवाय ते तिसरे नेते होते, ज्यांना इंग्रजांच्या फाशीच्या भूमिकेतून काँग्रेसला उभे करायचे होते.
मांडले जेल यात्रा
काँग्रेसमधील ब्रिटिश सरकारच्या विरोधामुळे ते ब्रिटिश सरकारच्या डोळ्यात अंजन घालू लागले. त्यांनी काँग्रेसपासून वेगळे व्हावे, अशी इंग्रजांची इच्छा होती, परंतु त्यांचा दर्जा आणि लोकप्रियता पाहता हे करणे सोपे नव्हते. 1907 मध्ये लाला लजपत राय यांच्या नेतृत्वाखाली शेतकऱ्यांनी ब्रिटिश सरकारच्या विरोधात आंदोलन सुरू केले. ब्रिटीश सरकार अशी संधी शोधत होते आणि त्यांनी लालाजींना केवळ अटकच केली नाही, तर त्यांना बर्माच्या मंडाले तुरुंगात डांबले, त्यांची हकालपट्टी केली, पण सरकारचा डाव फसला आणि लोक रस्त्यावर आले. दबावामुळे ब्रिटिश सरकारला निर्णय मागे घ्यावा लागला आणि लालाजी पुन्हा एकदा आपल्या लोकांमध्ये परतले.
काँग्रेस आणि होमरूल लीगपासून वेगळे होणे
1907 पर्यंत काँग्रेसचा एक भाग लालाजींच्या विचारांशी पूर्णपणे असहमत होता. लालाजी हे अतिरेकी पक्षाचे एक भाग मानले जात होते, ज्यांना ब्रिटिश सरकारशी लढून पूर्ण स्वराज्य मिळवायचे होते. हे पूर्ण स्वराज्य अमेरिकेच्या स्वातंत्र्यलढ्याने आणि पहिल्या महायुद्धामुळे बळकट झाले आणि अॅनी बेझंटसह लालाजी भारतात होमरूलचे मुख्य वक्ते म्हणून उदयास आले. जालियनवाला बागच्या घटनेने त्यांना ब्रिटीश सरकारच्या विरोधात अधिक असंतोष भरला. दरम्यान काँग्रेसमध्ये महात्मा गांधी उदयास आले आणि गांधी आंतरराष्ट्रीय मंचावर स्थापित झाले. 1920 मध्ये गांधींनी सुरू केलेल्या असहकार चळवळीत त्यांनी सक्रिय सहभाग घेतला. त्यांना अटक करण्यात आली होती, पण तब्येत बिघडल्याने त्याची सुटका करण्यात आली होती. दरम्यान, काँग्रेससोबतचे त्यांचे संबंध सतत खराब होत गेले आणि 1924 मध्ये ते काँग्रेस सोडून स्वराज पक्षात सामील झाले आणि मध्यवर्ती असेंब्लीचे सदस्य म्हणून निवडून आले. येथे ही लवकरच त्यांचे मन अस्वस्थ झाले आणि त्यांनी राष्ट्रवादी पक्षाची स्थापना केली आणि पुन्हा एकदा विधानसभेचा भाग झाले.
सायमन गो बॅक अँड ट्रॅजिक डेथ (लाला लजपत राय मृत्यूचे सत्य)
भारताच्या स्वातंत्र्य लढ्यात एक मोठी घटना घडली सायमन कमिशन जिथे गेले तिथे सायमन गो बॅकचे ‘Simon Go Back‘ नारे लागले. 30 ऑक्टोबर 1928 रोजी आयोग लाहोरला पोहोचला तेव्हा लाला लजपत राय यांच्या नेतृत्वाखालील गट सायमन गो बॅकचा नारा देत शांततेने आपला निषेध नोंदवत होता. त्यानंतर ब्रिटीश पोलिसांनी त्यांच्यावर लाठीमार केला आणि एका तरुण ब्रिटिश अधिकाऱ्याने लालाजींच्या डोक्यात मारले. लालाजींचे विधान होते – माझ्या अंगावर पडलेली प्रत्येक काठी ब्रिटीश साम्राज्याच्या शवपेटीतील खिळ्याप्रमाणे काम करेल.
लाला लजपतराय यांची एक घोषणा: माझ्या अंगावर पडलेली प्रत्येक काठी ब्रिटीश साम्राज्याच्या शवपेटीतील खिळ्याप्रमाणे काम करेल.
डोक्याच्या दुखापतीने लाला लजपत राय यांचा मृत्यू झाला. त्यांच्या निधनाने संपूर्ण देश हळहळला. या रागाचा परिणाम म्हणून भगतसिंग, शिवराम राजगुरू आणि सुखदेव थापर यांनी ब्रिटीश पोलीस अधिकारी सॉंडर्सची हत्या करून फासावर लटकवले. लाला लजपत राय हे भारतीय स्वातंत्र्यलढ्यातील एक लढवय्ये होते ज्यांनी देशाला सर्वस्व दिले. त्यांचे जीवन अनेक कष्टांची आणि संघर्षांची गाथा आहे, जी येणाऱ्या पिढ्या युगानुयुगे सांगत राहतील आणि ऐकत राहतील.